Autoestimua

Autoestimua apala dudala konturatu naiz… Zer egin dezaket autoestimua sendotzeko edo indartzeko? 

           

Autoestimua kontzeptuak psikologian egitura konplexua du: bakoitzak bere buruari egiten dion ebaluaketa multifaktoriala da, eta ebaluaketa horri dagozkion pertzepzioak, pentsamenduak, sentipenak eta jokaerak. Autoestimua oinarri garrantzitsua da, zeren beti baitago bakoitzak egiten duen ekintzen oinarrian, eta horrela bakoitzaren barne iparrorratza da, automatikoki eta gehienetan konturatu gabe erabiltzen duguna. Eta, horrez gain, dinamikoa da; hau da, ez da betirako sortzen eta finkatzen, bizitzaren bidean egituratzen baita: norbere buruaren balioaren neurria aldatzen du bizitzen diren ekintza eta bizipenei esker, ingurukoekin duen erlazioen bitartez eta ingurugiro batean.

Baina, autoestimua kontzeptua bera kaleratu denez, sinpleago bilakatu da gurean, eta, alde horretatik, «nork bere burua maitatzea «adierazten du, eta, horren ondorioz, neurri lineala ematen du: sinplifikatuta esateko, autoestimua altua ala apala izatea.

Zure eskutitzan aipatzen duzunaren arabera, kaleko autoebaluaketa hori egin diozu zeure buruari. Profesionalki, psikologia kontsulta baten ebaluaketa sakonagoa eta espezifikoa egin beharko litzateke zer gertatzen zaizun, zer behar duzun eta arazorik ote al dagoan jakiteko. Zergatik? Aipagarri batzuk azalduko ditugu:

Gure gizarte zibilizatu, aberats eta kapitalistan gaur egun «asegabetasuna» orokorra da, pertsonak ez gara «osotasunean», «gustura», edo «beteta» bizi. Gure sistemak berak behartzen du jendea horrela sentitzera ikerketa antropologikoak eta soziologikoak aipatzen dituzten legez.

Gure artean idatzi gabe baina airean dagoan gezurrezko mezua zera izaten da: ondasun materialak autoestimua dakar; erosotasunez bizitzea funtsezkoa da; autokonfidantza kanpoko itxuran oinarritzen da, eta antzekoak. Horrela sarritan galduta, gure ingurukoekin konparaketa zorrotzean, kexaka bizitzen gara sarritan.

Benetazko autoestimua pakete zabala da: lortu dugunarekin harro egotea, nortzuk eta nolakoak garen gaur onartzea eta geroari begiratzean baikorrak izatea. Hurrengo artikuluan ere gai horretaz arituko gara aholku gehiago emateko.

Arantza Quecedo Urrutia

berria                

(2011-03-22)         
                                       

Marrubia

Fruta freskoetan antioxidatzaileena

             

Substantzia interesgarriak

              

Karbohidratoak (%5,5), batez ere fruktosa eta glukosa; proteinak (%0,8); koipeak (0,4); zuntza (%2), pektina barne; C bitamina; potasioa; burdina; flabonoideak (azido elagikoa, antozianinak, azido klorogenikoa); P3 (tomatearen faktorea); kumarinak; azido organikoak (batez ere zitrikoa eta malikoa); azido salizilikoa (%1,4 miligramo 100 gramolo).

         

          

Ezaugarriak

              

Bostongo Tufs Unibertsitatean eginiko ikerketa batean, ohartu ziren azterturiko fruta eta barazki fresko guztietatik marrubia dela antioxidatzaileena, hau da, zelulei kalte egiten dieten erradikal libreak neutralizatzeko indartsuena. Indar antioxidatzaile horrek organismoaren zahartzea atzeratzen du, eta gaitz degeneratiboak prebenitu edo atzeratu (arteriosklerosia, minbizia, Alzheimerren gaitza eta abar).

New Jerseyn 1.271 adindurekin eginiko beste azterlan batean, egiaztatu zuten fresa gehien jaten zutenek hiru aldiz arrisku txikiagoa zutela zernahi organotako minbizia izateko, gutxi edo bat ere jaten ez zutenek baino. Zehazki, jakina da C bitaminak eta azido elagikoak inhibitzen dutela digestio hodian nitrosamina kantzerigenoak sortzea; ikerlan esperimental batzuetan, lortu dute tumore gaiztoa prebenitzea ahoko, hestegorriko, urdaileko eta biriketako muki mintzetan. Hainbat gizonekin eginiko ikerketa epidemiologiko batek erakutsi zuen marrubiak maiz janez gero apalagoa dela prostatako minbizia izateko arriskua.

Gainera, laborategiko zenbait ikerketatan konturatu ziren marrubi ura ona dela poliomielitisaren eta herpesaren birusei kontra egiteko.

Gutxi gorabehera, marrubi batek 70 miligramo C bitamina ditu, zitrikoek baino gehiago eta fruta gehienek halako hiru. Anemia ferropenikoa borrokatzen laguntzen du, C bitamina lagungarria zaiolako gorputzari jangaien burdina beretzeko orduan, otordu berean hartzen badira.

         

           

Nola erabili

             

Nahikoa da egunean hogei marrubi jatea odolaren gaitasun antioxidatzailea egun gutxiren buruan handitzeko.

             

Mitoak

            

Marrubiaren kolore gorria ez da likopenoak emana –tomatearena bai-, antozianinek emana baizik. Ez da egia marrubiaren oxalatoek arriskua dakartela harriak edo giltzurruneko kolikoak dituztenentzat. Marrubia, fruta gehienak bezalaxe, diuretikoa da, eta nahiz eta esaten den Linneori marrubiekin pasatu zitzaiola hezueria, inork ez du egiaztatu marrubiak bakarrik jateari –edo mahatsa bakarrik, eta abar- egozten zaion eragin terapeutikoa frutaren ezaugarriei dagokienik; izan ere, baliteke erdi-barau egitearen ondorio izatea, barauak pisua galtzea, tentsio arteriala jaistea, odoleko glukosa apaltzea eta abar baitakar.

          

Arriskuak

            

Aspirinari alergia diotenek ez lukete jan behar, marrubiak salizilatoak baititu, azido salizilikoaren gatzak; badirudi alergiak maizago sortzen direla marrubiak ondo heldu gabe jaso baldin badira. Kolitisa duten zenbaiti marrubi haziak minberatu egiten die koloneko muki mintza.

                 

           

Zure osasuna txekeatzeko

Kanpoko itxurak barruko osasunaren berri ematen du askotan. Emakumeentzako hainbat aholku eta ohar dira ondorengoak.

Ilea, azala, azazkalak, begiak… Zure kanpoko itxurak barruko zure osasunaren berri ematen du. Horregatik, aldaketei adi egotea eta aldian behin zure gorputza aztertzea oso lagungarri gertatuko zaizkizu gaitz garrantzitsu asko garaiz atzemateko.

1. Egin kasu orinei

Uda partean erraz erretzen al zara? Orin asko al dauzkazu? Ba al da zure familian azaleko minbiziaren edo melanomaren aurrekinik? Galdera horiei baietz erantzun badiezu, arreta handiz zaindu behar duzu zure larruazala, melanoma bat izateko arrisku handiagoa duten pertsonen artean egon zintezke-eta. Horretarako, azalaren auto-azterketa egitea komeni da, lesiorik edo normala ez den zerbait agertzen ote den ikusteko. Eta gorputzean dauzkazun orinetakoren batek itxura asimetrikoa hartzen badu, edo ertzak irregularrak bihurtzen badira, kolore ez-homogeneoa, tamaina handitzen badu (6 mm-tik gorako diametroa) edo eboluzioan aldaketak baditu, onena dermatologoarengana joatea da.

2. Aztertu zure bularra

Hileroko zure autoazterketan bularrean koskorren bat, edo bularretik jarioren bat isurtzen dela, edo bestelako alterazioren bat sumatu baduzu…. Ez larritu, baina zoaz ginekologoarengana. Noduluen artean usuenak kisteak eta fibroadenomak dira, emakume gazteen artean oso ohizkoak diren lesio onaireak, eta, bestetik, mastitisak daude, infekzio onaireak hauek ere. Prozesu horiek guztiak onaireak diren arren, komeni da medikuarengana joatea, edozein alterazio modu goiztiarrean detektatzeko probarik egin behar den ala ez erabaki dezan.

3. Begira iezaiozu ileari

Ilea luxu bat da. Ez dauka apaintzekoa beste funtziorik, baina adi, horrek ez du esan nahi gure gorputzak jasaten dituen aldaketak ilean islatzen ez direnik. Izan ere, egoera berezi batzuetan, gure ilearen itxurak osasunari buruzko informazio asko emango baitigu. Ilea erortzea gauza normaltzat jo dezakegu, pertsona bakoitzaren muga eta neurrien barruan gertatzen den bitartean, baina galerak atentzioa deitzen digunean, kontuz, zerbait ez dabilela ondo adieraz dezakeelako. Ilea (gehiegi) erortzearen arrazoi usuenetakoa estresa da, edo baita dieta desegokia ere. Denbora laburrean asko argaltzeak ilea erortzea errazten du, eta gauza bera gertatzen da ume batez erditu ostean ere. Baina ilea erortzeak izan ditzake arrazoi medikoak (anemia ferropenikoa, obulutegiko alterazioak edo tiroideko arazoak, nagusiak aipatzearren).

4. Zer itxura du zure mihiak?

Herri-usadio zaharrak dioen bezala, mihi gainean kapa zuri bat agertzeak enpatxua adierazten du. Hala ere, koloreari begiratzea baino garrantzitsuagoa da mihiak itxura normala duela ziurtatzea. Mihia puztuta badago eta molestiak nabaritzen badituzu, zoaz medikuarengana. Asko izan daitezke mihian alterazioak eragiten dituzten gaitzak: nutrizioaren defizita, burdina edo azido folikoaren eskasia, infekzioak (Candidiasia, adibidez) edo arazo digestiboak (urdail/hestegorriko errefluxua dagoenean, urdaileko azidoen etengabeko berrahoratzeak mihia erasaten du, bere azalera leunduz).

5. Azazkal hauskorrak

Azazkalak erraz hausten al zaizkizu? Eta zeharkako arrasto zuriak ateratzen al zaizkizu azkazaletan? Horrela bada, dieta gehiago zaindu behar duzu, bitaminaren baten eskasia izan baitaiteke sintoma horien arrazoia. Eta aurrekoez gain nekea sentitzen baduzu, zoaz medikuarengana, giltzurrunetako arazoren bat izan daitekeelako. Azazkal hauskorrak eta arrasto zuriak gerta daitezke giltzurrunek ez dituztelako gernuko proteinak behar bezala iragazten.
                      

Ahoa izaten da maiz gure barnean gertatzen denaren ispilu

6. Normala baino ile gehiago

Zilborraren eta pubisaren artean agertzen diren ileak etengabe kentzen aritu behar al duzu? Ezin al dituzu kontrolatu aurpegian ateratzen zaizkizunak? Ginekologoarenean ordua hartzeko garaia da. Gehiegizko ile horiek izan daitezke obulutegi polikistikoaren sindromeak eraginak: trastorno horretan hormona maskulino gehiegi sortzen dira, eta horrek pisua gehitzea, ziklo menstrual irregularrak, aknea, eta aurpegian, sabelean, bularrean eta bizkarrean ilea agertzea ekarriko ditu. Hamar emakumetatik batek jasan dezake sindrome hori, eta beharrezkoa da espezialistarengana joatea, antzutasuna eta arazo kardiobaskularrak izateko arriskua handiagoak baitira.

7. Zer diote zure begiek?

Goizean begizuloak diruditen eta atsedena hartu arren erabat desagertzen ez diren mantxekin esnatzen al zara? Agian alergia bat izan daiteke. Erreakzio alergiko batek inflamazioa eragin dezake beheko betazalean, azaleko eritema eta azkurarekin batera. Beste kasu batzuetan, grano horixka bat ager daiteke begi-globoaren barruan, konjuntibaren estromako kolageno-zuntzak eguzki-izpien eraginez endekatu egiten direlako. Molestiak handiak badira, agian operazio kirurgiko bat egitea proposatuko du adituak. Prebentzio gisa, UV iragazkiak dituzten eguzkitako betaurrekoak erabiltzea gomendatzen da, izpi ultramoreen kalteak saihesteko.

8. Odolik bai eginkarietan?

Eginkarietan odola agertzearen arrazoia hemorroideak izaten dira kasurik gehienetan (%90 edo gehiagotan). Kasu horietan odola freskoa da, gorria, azken partean agertzen da eta garbitzerakoan komuneko papera zikintzen du. Odol-galtze horrek 3-4 egun iraun ohi du, eta ondoren, normalean, desagertu egiten da. Baina epe normal horretatik aurrera ere jarraitzen badu, behin eta berriz errepikatuz, edo kolorea ilunagoa dela iruditzen bazaizu, edo eginkarietan nahasiagoa dagoela, komuneko urak ere zikinduz, komeni da espezialistarengana joatea, azterketa eta proba osagarriak egin ditzan. Hala ere, ez ahaztu janari batzuk kolorea ematen dietela eginkariei (erremolatxak edo txipiroiek, esaterako).

9. Aho osasuntsu bat

Ahoa da gure barruan gertatzen denaren ispilu. Aho osasuntsuan, oiak arrosa kolorekoak dira. Baina odoletan hasten badira, edo kolore-aldaketak gertatuz gero, onena espezialista batengana jotzea da. Normalean higiene eskasagatik gertatzen dira, edo erraz konpon daitekeen inflamazioren batengatik. Baina izan daiteke elikadura-eskasiaren bat, edo baita arazo kardiobaskularren, osteoporosiaren edo diabetesaren isla.

10. Azaleko garatxoak

Garatxoak giza papilomaren birusak larruazalean eragindako tumoreak dira. Birus batek eragindako arazoak direnez, dermatologoari erakustea komeni da. Hiru eratako garatxoak daude: arruntak, lauak eta oin-zola eta esku-ahurretan agertzen direnak. Beste era batekoak dira ipurdi eta genitaletan kokatzen direnak, pertsona helduetan transmisio sexualeko gaixotasun baten sintomatzat hartzeraino. Horrelakoak agertuz gero, onena ginekologoarengana joatea da.

              

Jabier Agirre

berria      

(2011-03-08)
                                      

Nola esan esan beharrekoa

Nola esan zure sentimenduak zapaltzeak negargura ematen dizula?

                  

Bai… aspalditik zure burua jira bueltan dabil, gogo gutxirekin, jateko grina ere joan zaizu, eta bera ikusten duzunean baino ez zaizu agertzen benetako irribarretxoa; tamalez, irribarre hori askotan kentzen saiatzen zara inork ere ez dezan jakin berak pizten dizula zure barneko poza.
                              

                               

Bera ikusten duzunean sua sentitzen duzu barrenean. Batzuetan, zure masailak gorritu ere egiten dira; alboan jesartzen bazaizu, eskuak izerditan hasten zaizkizu, eta bihotzaren taupadaren burrunbada entzuten ahal duen galdetzen diozu zeure buruari. Hankatartekoaren beroaldia ere sumatzen duzu. Harekin hitz egitea oso gogokoa duzu, baina aldi berean ahoa lehortzen zaizu, eta hitz adimentsu bat ere ez zaizu ateratzen; memeloa ematen duzu. Askotan bera zugana datorrela ikusten duzunean zer edo zer galdetzera zuk ospa egiten duzu. Ez duzu nahi berak zu urduri ikustea. Beste batzuetan paso egiten duzu, eta orduan zeure buruarekin haserretu ere egiten zara… Gero etxeranzko bidean triste joango zara, zeure burua madarikatzen behin eta berriro.

                  

Asteburuetan, kuadrillarekin egoten zara. Bera ere askotan egoten da hantxe. Eta betiko erritual moduan taberna batean asteko kontuak partekatzen, zuon jakinminei bueltak ematen, politika ere aztergai eta nola ez nesken eta mutilen harremanei buruz hitz egiten: ligeak, abenturak, bikotekideak, amestutako gizon edo andre ideala…
                             

                               

Erretzekoa edota edatekoa tartean dagoelarik, solasaldia erraztu egiten zaizue. Baina zuri ez, zuk kontrolpean daramazu dena, ez duzu nahi inork jakitea nor den zure benetako kutuna; are gehiago, pista faltsuak ere eman ditzakezu. Jada oso abila zara, ia-ia ez zara konturatzen ere. Zure ustez, lagunek ez dute ulertuko piperrik ere. Batzuetan pentsatzen duzu barre egingo dizutela askotan ziria sartzen dizutelako, ez dizutelako lagunik edo bikotekiderik ezagutu. Edo zenbatetan pentsatu duzu benetan barrena askatuz gero zuon arteko harremana aldatuko dela, eta ez onerako hain zuzen ere.

                  

Nola esan, ezta Jon, aspalditik Mikel maite duzula? Nola esan, ezta Maddalen, Marta ikusten duzun bakoitzean urduri jartzen zarela? Nola esan partida jokatzen duzunean hainbeste gozatzen duzula sikiera gertu daukazulako? Nola esan zure gurasoei? Zer pentsatuko dute?
                       

                  

Nola esan zenbatetan amestu duzun Martak bere umeak ikastolan utzi ostean zure etxera joaten dela zurekin oheratu nahian? Nola esan zuk ere nahiko zenuela herriko plazan musu bat ematea zure kutunari, Idoiak Iñakiri ematen dion moduan. Nola esan zure sentimenduak egunero zapaltzeak negargura ematen dizula? Nola esan zeuk ere ez zenuela imajinatzen 60 urterekin maitemindu zinela? Nola esan zuk ez duzula aukeratu nor gustatzen zaizun? Nola esan kokoteraino zaudela euren galderekin?
                             

                         

Nola esan.

            

Ez dakigu. Ez daukagu errezeta magikorik eta. Nahi ere ez.

            

Norberaren bidaia magikoa oso konplexua da.

                 

Barrenak esango digu zein den gure tempoa, erritmoa, prozesua… Eutsi horri!
                      

Beldurra eta desioak beti bidaide. Ez denbora galdu horiek baztertu nahian!

            

Aukeratu zure bidelagunak, behar izanez gero alboan edukitzeko.

         

Animo eta bidaia ona egin!

              

               Agurtzane Ormatza Imatz 
berria                  

(2011-03-01)